فشار خون

فشار خون یک مشکل رایج است که بسیاری از بزرگسالان در سراسر جهان با آن درگیر هستند. پیشگیری و مدیریت فشار خون یکی از چالش‌های بزرگ در حوزه سلامت عمومی در اکثر کشورها محسوب می‌شود. بسیاری از بیماری‌های قلبی-عروقی و مغزی-عروقی در بزرگسالان با متعادل نگه داشتن فشار خون قابل پیشگیری است. منظور از فشار خون در حقیقت نیرو یا فشاری است که خون حین عبور از رگ‌ها بر دیواره آن وارد می‌کند. چنانچه در حالت استراحت این فشار پیوسته بالاتر از ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه (۱۴۰ فشار سیستولی بر ۹۰ فشار دیاستولی) باشد فرد جزو افراد مبتلا به فشار خون دسته‌بندی می‌شود. همچنین اگر در حین ورزش فشار خون بین ۲۰۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر جیوه باشد، فرد مبتلا به فشار خون ورزشی است.

اگرچه تاکنون هیج علت دقیقی برای ایجاد فشار خون پیشنهاد نشده است، اما فاکتورهای زیادی در ارتباط با این بیماری شناسایی شده‌اند. از جمله شیوه زندگی کم تحرک، استرس، چاقی احشایی، کمبود پتاسیم، چاقی (خصوصا افراد با BMI بالاتر از ۲۵)، مصرف بیش از حد نمک سدیم، نوشیدن الکل، کمبود ویتامین D و مصرف سیگار. همچنین افزایش سن، ابتلا به برخی جهش‌های ژنتیکی مادرزادی، سابقه خانوادگی و سطح بالای آنزیم رنین می‌تواند ریسک ابتلا به فشار خون را بالا ببرد.

درمان فشار خون به کمک طب سنتی

داروهای مدرن برای درمان فشار خون مانند لوزارتان، دیلتیازم، املودیپین، اتنولول و غیره به علت ماهیت سنتزی در افراد مختلف ممکن است عوارض جانبی مختلفی از قبیل خستگی، افسردگی، تهوع و کاهش عملکرد قلب به همراه داشته باشند. لذا بسیاری از بیماران علاقه‌مند استفاده از راهکارهای طبیعی‌تر و بی‌عارضه برای کنترل فشار خون با کمک طب‌سنتی هستند. از اینرو بسیاری از این افراد به راهکارهای توصیه شده در طب سنتی تمایل دارند. در طب سنتی استفاده از گیاهان دارویی از جمله راهکارهای اصلی در مدیریت فشار خون است.

در مقاله‌ایی در سال ۲۰۱۹ که در مجله TRADITIONAL AND INTEGRATIVE MEDICINE چاپ شده است، طی یک مرور سیستماتیک انواع گیاهان دارویی مورد استفاده در طب سنتی برای کنترل فشار خون مورد بررسی و بحث قرار گرفته‌اند. در این مقاله ۸۴ مطالعه بر روی نمونه حیوانی و ۲۰ مطالعه انسانی بررسی شدند. از جمله این گیاهان می‌تواند موارد زیر را برشمرد:

• • سیر

سیر از جمله گیاهانی است که از دیرباز برای انواع مشکلات قلبی-عروقی در طب ‌سنتی تجویز می‌شده است. اینطور بنظر می‌رسد که افزایش سطح نیتریک اکسید باعث ریلکس شدن عضلات و اتساع عروق می‌شود. سیر حاوی آلیسین است که بر اساس مطاله متاآنالیز انجام شده بنظر می‌رسد در کاهش فشار خون سیستولیک نقش دارد.

• • کرفس

بنظر می‌رسد کرفس طی تاثیر بر عملکرد کبد می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. در مطالعه‌ایی توسط محققین طب‌سنتی مشاهده شد که مصرف روزانه سه بار آب کرفس به همراه عسل، به مدت یک هفته می‌تواند فشار خون سیستولی و دیاستولی را کاهش دهد.

• • جو دوسر

رژیم غذایی روزانه حاوی جودوسر که غنی از فیبر است از منظر طب‌سنتی می‌تواند در کاهش فشار خون سیستولی و دیاستولی موثر باشد. همچنین در کنترل چربی و کلسترول نیز مفید است.

• • گیاه بارهنگ یا اسفرزه (اسپرزه)

در یک بررسی کلینیکی طب سنتی مشاهده شد مصرف روزانه ۱۵ گرم گیاه بارهنگ می‌تواند فشار خون سیستولی را بطور قابل توجه‌ایی کاهش دهد.

• • گیاه Coleus forskohlii

از خانواده نعناعیان و حاوی ماده کلنول می‌باشد که اثرات دارویی مختلف از آن گزارش شده است. اثر غالب این ماده شل کردن عضلات صاف عروق است که می‌تواند به کاهش فشار خون بیانجامد. اگرچه دز پایین این ماده می‌تواند آثار ضد اسپاسم داشته باشد اما دز بالای آن می‌تواند باعث افسردگی شود.

• • عصاره گیاه سرده (Giant dodder)

نوعی گیاه انگلی محسوب می‌شود. مشاهده شده عصاره این گیاه می‌تواند باعث کاهش فشار خون سیتولی و دیاستولی شود.

• • هویج وحشی (Daucus carota)

از دیرباز در طب سنتی از این گیاه برای کاهش فشار خون استفاده ‌شده است. ساقه هوایی یا شاخ و برگ این گیاه حاوی دو نوع ماده گلیکوزیدی است. مشاهده شده تزریق وریدی این دو ماده می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.

• • چای ترش (Roselle)

چای ترش یکی دیگر از گیاهان معروف در طب سنتی است که در مورد اثر آن در کاهش فشار خون مطالعات زیادی صورت گرفته است. از برگ، گل و تاج گل این گیاه در طب سنتی در بسیاری از کشورهای آفریقایی برای اهداف دارویی مختلف و حتی خوراکی استفاده می‌شود. بنظر می‌رسد عصاره این گیاه از طریق مکانیسمی مشابه هیستامین و استیل‌کولین باعث اتساع عروق می‌شود.

• • انار

انار نیز یکی دیگر از گیاهان مورد توجه در طب سنتی است. در مطالعه‌ایی مشاهده شده است که آب انار می‌تواند فعالیت آنزیم angiotensin converting enzymes (ACE) را تا ۳۶% کاهش دهد. در یک بررسی مشاهده شده نوشیدن ۵۰ میلی‌لیتر روزانه آب انار به مدت یکسال می‌تواند فشار سیستولیک را کاهش دهد. در بررسی دیگر همین اثرات کاهشی در فشار خون با مصرف ۲۴۰ میلی‌لیتر آب انار بطور روزانه طی سه ماه مشاهده شد.